Porady ogrodnicze

Nawozy zielone w uprawie warzyw - 13.04.2012

Nawozy zielone -  to rośliny uprawiane wyłącznie w celu przekopania z glebą, jako źródło substancji organicznej, która rozkładając się dostarczy glebie próchnicy i składników mineralnych. Jest to prosty i tani sposób wprowadzenia substancji organicznej do gleby, łatwiejszy niż stosowanie kompostu czy trudno obecnie dostępnego obornika.

 
Nie każdy gatunek nadaje się do zastosowania jako nawóz zielony. Stosuje się wyłącznie gatunki, które szybko kiełkują i w krótkim czasie (kilka tygodni) wytwarzają dużą liść masy zielonej. Szczególnie cenne są rośliny motylkowe, które dzięki umiejętności wiązania azotu z powietrza wzbogacają glebę w ten składnik, współżyją, bowiem m.in. z bakteriami Rhizobium, pobierającymi i wykorzystującymi azot z powietrza glebowego. Taki azot staje się wtedy dostępny dla roślin.

W ciągu jednego okresu wegetacyjnego rośliny motylkowe potrafią wprowadzić do gleby od 8 do 12 gramów azotu na metr kwadratowy.

(fot: łubin żółty,źr. Wikipedia)

 Orientacyjna dawka azotu pod uprawę warzyw wynosi 80-140 kg N/ha  /8g – 14g/m kwadratowy/

Gatunki stosowane na nawozy zielone to przede wszystkim  rośliny motylkowate – łubin żółty, wyka, seradela, peluszka, a z pozostałych facelia, rzepik, gorczyca, owies.

Rośliny na nawozy zielone służą podłożu na różne sposoby :

-chronią ziemię przed wysuszeniem jak i przed obfitymi opadami, w ten sposób sprzyjają rozwojowi mikroorganizmów i hamują wzrost chwastów
- wzbogacają glebę w związki azotu (głównie jeśli siejemy rośliny motylkowe)
- przekopane biorą udział w tworzeniu próchnicy, dzięki czemu zwiększają ilość składników mineralnych i zdolność gleby do gromadzenia wody
- dzięki rozbudowanemu i głęboko sięgającemu systemowi korzeniowemu przyczyniają się do spulchnienia gleby i do wydobycia składników pokarmowych /m. in. fosforu i potasu/ oraz mineralnych z głębokich warstw, do których nie mają dostępu rośliny o płytkim systemie korzeniowym
- chronią ziemię przed wypłukiwaniem składników odżywczych, które są wiązane przez rosnącą masę roślinną
- poprawiają aktywność biologiczną i w ten sposób wpływają na strukturę gruzełkowatą gleby
- wpływają na poprawienie struktury gleby i zmniejszenie jej zasolenia spowodowane stosowaniem nawozów sztucznych

Poza tym służą nam ponieważ:

-   ograniczają lub całkowicie eliminują zastosowanie nawozów sztucznych podnosząc wartości zdrowotne warzyw

-   są tańsze i bardziej ekonomiczne niż nawożenie chemiczne

-   w przypadku zastosowania nawozów zielonych nie ponosimy ryzyka przenawożenia roślin uprawnych/nie będzie w roślinie szkodliwych związków azotanowych

W doborze roślin wysiewanych na nawóz kierujemy się różnymi kryteriami:

1. Wzbogacenie gleby w składniki odżywcze –   gatunki szybko rosnące,  które w  krótkim czasie dają  wysoki  plon  biomasy, najczęściej są to rośliny motylkowate:

-        łubin żółty- roślina o bardzo głębokim systemie korzeniowym, odpowiednia dla każdego rodzaju gleby – od gliniastej, po piaszczystą ,wysiew IV-IX, wzbogaca glebę w azot

-        wyka -  wysiew w V-IX, nadaje się do wszystkich rodzajów gleby,

 wzbogaca glebę w azot

-       peluszka -dosyć duża odporność na niską temperaturę, która jest wręcz wymagana w czasie jej kiełkowania , wysiew w III- IV

-       bobik - toleruje nadmiar wilgoci w glebie

-       seradela - idealna na wsiewkę

 

Również gatunki z innych rodzin botanicznych,  które w porównaniu z motylkowatymi wytwarzają większą ilość biomasy i są wierniejsze w plonowaniu znajdują zastosowanie na nawóz zielony :

-   żyto – wydziela substancje korzeniowe, które hamują rozwój chwastów, wysiew w IX, często wysiewa się z wyką ozimą, daje dużo zielonej masy

-  facelia- bardzo cenna roślina , wytwarza dużo masy , ma małe

             wymagania  glebowe, jest wytrzymała na mróz , wysiew III-VIII, wysiewać na glebach przepuszczalnych,   łatwo się przekopuje ze względu na kruche łodygi, zagłusza chwasty

 

2. Działanie fitosanitarne : głównie rośliny krzyżowe - hamują rozwój  nicieni,  drutowców oraz nasion chwastów

 - gorczyca biała , rzepak, rzodkiew oleista - należy pamiętać aby po nich  nie   uprawiać krzyżowych  / kapusty/ ,   ponieważ są one porażane przez te same choroby i szkodniki, które atakują warzywa kapustne i rzepowate .Wysiew gorczycy białej i rzodkwi oleistej,   w poplonie ogranicza liczebność populacji mątwika burakowego w glebie nawet o 50 %

-   gryka-/rodzina rdestowate/  jest odporna na szkodniki i choroby roślin,  zostawia po sobie dobre stanowisko , wydziela flawonoidy : taninę- hamuje rozwój pędraków,

rutynę – hamuje wzrost chwastów

 

Mało docenianą rośliną w zastosowaniu nawozów zielonych jest :

-nostrzyk- najbardziej niezawodny w plonowaniu , udaje się nawet na piaskach, jest rośliną fitosanitarną , wytwarza kumaryny , które odstraszają myszy i  nornice

 

Przy wyborze roślin na zielony nawóz należy kierować się terminem ich siewu i przekopania. Lipiec i pierwsza połowa sierpnia to czas wysiewu roślin, które będą przekopane jesienią — takie przeznaczenie mogą mieć wszystkie wymienione wcześniej rośliny. Na przełomie sierpnia i września wysiewa się rośliny zimotrwałe — żyto, wykę ozimą lub mieszankę żyta z wyką (120 g + 70 g/10m2) ,  które przekopuje się wiosną następnego roku, nie później niż w połowie maja.

Glebę pod uprawę roślin na zielony nawóz należy przygotować równie starannie, jak dla warzyw. W przypadku wszystkich gatunków można wysiać nawozy mineralne: fosforowe — w ilości 60g P2O5/10m2 i potasowe — 80g K2O10/m2, dla roślin motylkowatych należy przeznaczyć 20g N/10m2, dla innych — 60g N10/m2 /300-600 g Azofoski na 10 m2. /

 Nawozy zielone możemy stosować bez ograniczeń i pod każdą uprawę.

Nawóz zielony ma  ogromne znaczenie w momencie regeneracji zbitej gleby na zaniedbanej działce. Jeśli więc rozpoczynamy urządzanie działki, a ziemia jest zbita i mało urodzajna, bo dawno nie była uprawiana, poczekajmy lepiej z sadzeniem roślin ogrodowych, a zacznijmy od posiania roślin na nawóz zielony. W dalszej kolejności pamiętajmy, by bezpośrednio po nawozach zielonych zaplanować uprawę roślin z rozsady – gleba, na której zastosowano nawóz zielony ma, bowiem luźną strukturę. Nasiona potrzebują natomiast do wykiełkowania gleby raczej osiadłej.

Nawozy zielone mogą być wysiewane jako :

plon główny, śródplon (czyli wsiewki między rzędami uprawy głównej), międzyplon lub poplon.

Poplony letnie:
Jeśli po późno letnich zbiorach wysiewamy  nawozy zielone mówimy wtedy o poplonie letnim. Rośliny jare, stosowane w poplonach letnich, przekopujemy póżną jesienią lub pozostawiamy na zimę by przemarzły.  Wczesną wiosną przekopujemy je płytko na około 5-15 centymetrów. Takie działanie pozwoli nam na utrzymanie wilgotności gleby wiosną, czego nie uzyskalibyśmy w przypadku zastosowania poplonu ozimego. To idealna metoda pod uprawę pomidorów, ogórków, selera czy cebuli. Na poplon letni możemy wykorzystać łubin żółty, niebieski, peluszkę, czyli groch polny. Na 10 m² możemy wysiać np. 120 gram łubinu niebieskiego, 20 gram peluszki, 40 gram wyki i 10 gram seradeli czy też 150 gram łubinu niebieskiego i 75 gram peluszki.

Jeśli nawozy zielone wysiewamy dość późno tj. od połowy sierpnia, zalecamy rośliny szybko rosnące, np. krzyżowe, facelię czy grykę. Na gleby bardzo lekkie i lekkie idealne będą gryka, seradela, łubin, wyka ozima, a na gleby średnie: koniczyna inkarnatka, rzodkiew oleista, gorczyca biała, rzepak ozimy. Z kolei na gleby ciężkie: nostrzyk i koniczyna biała. Na każdej z wymienionych gleb dobrze będą rosły słonecznik, facelia czy peluszka.

 Poplony ozime:

Do takich poplonów nadają się jedynie gatunki zimotrwałe. Siejemy je późno, po zbiorze plonu głównego, a do gleby wprowadzamy dopiero wiosną następnego roku. Na 10 m² możemy wykorzystać następujące mieszanki: 120 gram żyta zmieszajmy z 30 gramami wyki ozimej, dodając trochę nasion szpinaku; czy też 20 gram wyki ozimej i 20 gram życicy wielokwiatowej mieszamy z 20 gramami koniczyny inkarnatki. To tak zwana mieszanka gorzowska, czyli landsberska.

 

Nawozów zielonych nie należy przekopywać zbyt głęboko, ponieważ ich rozkład powinien przebiegać przy dostępie powietrza. Na glebach cięższych zaleca się umieszczać je na głębokości około 10- 15 cm, natomiast na lżejszych na około 20 cm. W glebie, z przekopanej   masy  tworzy się próchnica.
Działanie nawozów zielonych zależy od szybkości rozkładu przekopanej masy roślinnej. Na glebach lżejszych przebiega on szybciej niż na cięższych. Nawozy te wpływają nie tylko na plony warzyw uprawianych bezpośrednio po nich, ale także w latach następnych. Działanie następcze może utrzymywać się przez 2–3 lata.

 

Pamiętajmy , że bezpośrednio do gleby możemy wprowadzić niewielkie ilości zielonej masy, jaką wytwarzają   niskie gatunki roślin lub rośliny rosnące tylko przez krótki okres czasu. Możemy je przekopać na głębokości około 10-20 cm, w zależności od rodzaju gleby i czynność tę powtórzyć po około 2 tygodniach.  W przypadku, gdy dopuścimy do zbyt wysokiego wzrostu np. gorczycy , rośliny należy ściąć na wysokość 20-25cm i przekopać a skoszone części przeznaczyć do kompostowania.

Powinniśmy też pamiętać, że poza rodzajem nawozu, jaki zamierzamy stosować, również faza rozwojowa roślin ma spore znaczenie dla ich działania. Młodsze rośliny motylkowe zawierają więcej azotu, szybciej, więc rozkładają się w glebie. Rośliny nadmiernie wyrośnięte, o twardych łodygach znacznie wolniej. Rośliny na nawóz zielony ścinamy i przekopujemy, więc zazwyczaj w momencie, gdy zaczynają kwitnąć, czyli w zależności od gatunku – po jednym, dwóch miesiącach uprawy. Jeśli zrobimy to za późno, gdy na roślinach wytworzą się już nasiona, nawóz staje się mniej wartościowy, wiele minerałów transportowanych jest, bowiem z liści do nasion. Przerośnięte rośliny lepiej jest, więc skosić, a pokos wykorzystać na ściółkę lub poddać kompostowaniu.

 

Przykładowe dawki najczęściej stosowanych nawozów zielonych:

-       facelia - 10-15 g/10m2

-       rzodkiew oleista - 25-30 g/10m2

-       żyto - 180-200 g/10m2

-       łubiny - 140-160 g/10m kwadratowych

-       bobik - 200-250 g/ 10 m2

-       seradela - 50-60 g/10m2

-       gorczyca biała - 15-20 g/10m2

Przykładowe mieszanki wysiewane w plonie głównym(wysiew w kg/ha):

- 100 wyki + 50 owsa

- 100 wyki + 100 bobiku

- 90 wyki + 20 owsa + 150 bobiku lub 90 łubinu wąskolistnego.

Jadwiga Kamińska

instruktor ds. ogrodniczych

Okręgowy Zarząd Sudecki

w Szczawnie Zdroju

 

Powrót